|
Trefwoorden
|
Morse sounder
Inleiding
Als ontvangstcondities slechter worden door een hoog achtergrond stoorniveau of omdat signalen zwak zijn door ongunstige voortplantingscondities, dan laat het morse systeem van communicatie zijn sterke kant zien. De zwakke 'piepjes' blijken door hun toon en ritme uitermate goed aangepast te zijn aan de wijze waarop ons gehoor werkt zodat we deze ook onder zeer ongunstige condities nog kunnen waarnemen. Het is daarom geen wonder dat deze wijze van communicatie niet alleen de eerste was waarmee grote afstanden konden worden overbrugd, maar bovendien nog steeds in gebruik is bij radiozendamateurs, ook nu dit niet langer verplicht is.
De morse sounder
Toen ik vele jaren geleden oefende om de morse vaardigheid ook onder de knie te krijgen, bleek het niet alleen voldoende om deze signalen te kunnen herkennen, maar moest ook het zelf seinen afgeven worden geleerd. Om het ritme en de pauzes tussen de tekens op de juiste wijze te kunnen maken is het nuttig om deze te vergelijken met het morse 'schrift' van anderen. Ik heb daarom een eenvoudige schakeling gemaakt waarmee ik mijn eigen morse signaal kon horen en dit eventueel kon vergelijken met het schrift afkomstig van oefenlesjes op de band. Dat laatste zowel via uitzendingen van een plaatselijk radioamateurstation als van de computer, waar deze morse lesjes werden gegenereerd middels een oefenprogramma. Ook op een bandrecorder opgenomen signalen kunnen worden terug geluisterd met de schakeling en vergeleken met het eigen schrift.
De schakeling is verder uiterst eenvoudig, zoals we kunnen zien in het navolgende schema, en is opgebouwd rond een enkel IC van het type HEF 40106, dat gemakkelijk overal te verkrijgen is.
Links onder zien we de toon generator, die bestaat uit een teruggekoppelde logische poort-met-hysteresis. Als de uitgang van deze poort een logische '1' aangeeft (ca 9 volt), dan wordt de condensator van 3n3 opgeladen door het weerstandnetwerk dat van de uitgang naar de ingang loopt. Zodra het signaal op de ingang een bepaalde drempelwaarde heeft bereikt, zal de uitgang van deze poort naar nul gaan, waarna de condensator op de ingang wordt ontladen door hetzelfde weerstandnetwerk. Deze ontlading gaat door, totdat een tweede (lagere) drempelwaarde is bereikt, waarna de uitgang weer naar de logisch '1' omklapt. De oscillatiefrequentie kan worden ingesteld met de potmeter van 1 MΏ, zodat de soundertoon kan worden aangepast aan de gewenste hoogte, ook al in relatie tot het signaal van buiten.
De schakelpoort Het signaal van de oscillator gaat vervolgens naar twee logische 'and' poorten, gevormd door de vier diodes. Zodra de seinsleutel wordt ingedrukt, gaan deze poorten open en wordt het signaal doorgelaten naar de keuze schakelaars voor het linker (L) en rechter (R) kanaal van de oortelefoon. Aan de diodes wordt geen enkele speciale eis gesteld en hiervoor kan dus elk type worden gekozen.
In de getekende stand wordt het oscillator signaal doorgelaten naar de twee bufferschakelingen, elk bestaande uit twee parallel geschakelde logische poorten. Elke buffer is in staat om een schelp van de oortelefoon van ruim voldoende signaal te voorzien, vrijwel ongeacht de impedantie van deze telefoon. In elke uitgang zien we bovendien een potmeter van 2 kΏ opgenomen, waarmee de geluidsterkte van elke schep onafhankelijk kan worden geregeld. Sommige oortelefoons zijn al voorzien van regelaars per schep en in dat geval kunnen de potmeters vervangen worden door een vaste weerstand van b.v. 470 Ohm. De sterkteregelaars zijn niet alleen prettig om het totale volume in te stellen, maar bovendien om het externe signaal op de ene schelp te kunnen instellen t.o.v. het niveau op de andere. Deze functie blijkt zeer nuttig bij het beoordelen van het eigen schrift t.o.v. dit van uit het externe kanaal.
Het externe kanaal Links boven vinden we de ingang van het externe kanaal. Een signaal op 'lijn' niveau ( 1 V. in 600 Ohm) is voldoende om de poort te laten schakelen waarna op de uitgang een signaal ontstaat met dezelfde amplitude als uit de oscillator.
Met de schakelaars L en R kan iedere schelp afzonderlijk worden omgeschakeld naar het interne of externe signaal, afhankelijk van de toepassing. Als voor deze schakelaars een 'tumbler' type wordt gekozen met middensstand (intern-uit-extern) en dubbele werking, kan hiermee ook de batterij worden geschakeld en ontstaat een overzichtelijke soundermodule. In rust (beide schelpen in de stand 'intern', seinsleutel 'op') neemt de sounder overigens zeer weinig stroom op uit de 9 Volt batterij, waardoor deze lang mee gaat.
Bob J. van Donselaar, on9cvd@veron.nl
|
|
